Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO), leertraject vrije tijd - Trimbos-instituut

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO) is een Nederlandse preventieaanpak, ontwikkeld door het Trimbos-instituut, gebaseerd op het IJslandse preventiemodel. Met OKO werken gemeenten nauw samen met lokale partners om op basis van cijfers over lokale jeugd te werken aan een positieve leefomgeving. Deze omgeving draagt bij aan gezonde en gelukkige jongeren en aan het voorkomen dat zij roken, alcohol of drugs gebruiken. Het Trimbos-instituut ondersteunt gemeenten bij de implementatie van OKO.

Domein Vrije Tijd

Het domein Vrije Tijd is een van de vier leefomgevingen waar men zich met OKO op richt (school, het gezin, vrienden en vrije tijd). Deelname aan georganiseerde vrijetijdsbesteding is een beschermende factor (mits wordt voldaan aan enkele randvoorwaarden) voor middelengebruik en mentaal welbevinden. Gemeenten willen dan ook graag aan de slag met het opzetten van een continu georganiseerd vrijetijdsaanbod voor alle jongeren in de gemeente.

In Nederland is er geen voorbeeld van een evidence-based of kansrijke aanpak die het organiseren van losse vrijetijdsactiviteiten overstijgt en gericht is op de vraag hoe we een duurzaam vrijetijdsaanbod neerzetten waarmee we alle jongeren in de gemeente bereiken.

Gemeenten zijn daarom nog zoekende naar hoe zij het vrijetijdsaanbod kunnen vormgeven. Het Trimbos-instituut heeft ons de opdracht verleend om een aantal OKO-gemeenten te begeleiden bij de inventarisatie en implementatie van een geschikte aanpak voor georganiseerde vrijetijdsbesteding. Het doel is om samen met deze gemeenten tot een kansrijke aanpak voor het structureel aanbieden van vrijetijdsactiviteiten te komen, dat ook door andere gemeenten ingezet kan worden.

Sinds 2022 doorlopen wij met een aantal gemeenten een leertraject: gemeente Hardenberg (2022-heden), gemeente Texel (2022-medio 2024) en gemeente Ooststellingwerf (medio 2024-heden).

Werkzaamheden

Wij hanteren voor deze leertrajecten een gefaseerde aanpak. Door middel van gesprekken en deskresearch brengen wij in kaart op welke manier het domein Vrije Tijd wordt vormgegeven in de gemeenten. Ook hebben we deskresearch gedaan naar geschikte overstijgende aanpakken voor het organiseren van vrijetijdsbesteding zoals een activiteitenpas of platform waarop activiteiten worden aangeboden. De bevorderende en belemmerende factoren passen we toe in de leertrajecten.

Samen met het OKO-kernteam of de werkgroep Vrije Tijd van de gemeenten zijn we in gesprek gegaan over de inzet op het domein Vrije Tijd voorafgaand aan het leertraject. We verdiepten ons in de lokale context van de gemeenten en specificeerden ons plan van aanpak zodat deze aansloot bij de afzonderlijke gemeenten.

Op meerdere momenten in dit traject zijn we in gesprek gegaan met jongeren over hun wensen en behoeften, ervaringen en om hun input mee te nemen in de gekozen aanpakken. In gemeente Hardenberg werd gekozen voor een buitenschools aanbod, in gemeente Texel voor een vrijetijdsapp en in gemeente Ooststellingwerf voor een vrijetijdspas en -app.

Op basis van deze leertrajecten ontwikkelden we in april 2024 een infographic en handreiking om OKO-gemeenten te ondersteunen bij het neerzetten van structureel vrijetijdsaanbod voor jongeren. In de handreiking zijn kennis, ervaringen en tips gebundeld in de gemeenten Texel en Hardenberg zijn opgedaan. De infographic en handreiking zijn beschikbaar via het OKO-platform. Eind 2025 volgt een vernieuwde versie van deze producten, aangevuld met wat we hebben opgehaald in de gemeenten Ooststellingwerf en Hardenberg sinds april 2024.

Marije Stoelinga

Vragen? Neem contact met mij op.